Opowiadania | LEKKIE PIÓRA

„Wielkanocne zwyczaje”, Małgorzata Połeć-Rozbicka. Opowiadanie dla dzieci

Smuga jasnego światła przesączała się przez wąską szparę między zaciągniętą roletą a okienną ramą. Wpełzła po kołdrze, by ostatecznie muskać czoło Maurycego. Chłopiec bezwiednie zmrużył oczy. Jeszcze spał, ale nadchodzący dzień domagał się już swoich praw. Leniwie uniósł powieki, ale szybko zamknął je porażony blaskiem słonecznych promieni – tak intensywnych, jakie tylko wiosną wdzierają się do naszych domów, aby nieskrępowane jeszcze liśćmi na drzewach oznajmić nam, że świat budzi się do życia – nie tylko po nocy, ale i z zimowego otępienia. Maurycy powoli usiadł na łóżku. Dziś nie musiał się spieszyć do szkoły. Pociągająca perspektywa błogiego lenistwa sprawiała mu niezwykłą przyjemność. Nie długo. Gwałtowne szarpnięcie za klamkę wyraźnie zwiastowało, że Renatka już wstała.

– Wstawaj! Idziemy na zakupy! Mama tak powiedziała! – jednym tchem wypaliła.

– Nie idę – jednoznacznie odparł Maurycy.

– Idziesz! – z nieukrywaną radością zripostowała siostra. – Zawsze na jarmark świąteczny chodzimy razem.

– Jaki jarmark? – chłopiec wciąż się nie mógł obudzić.

– W-i-e-l-k-a-n-o-c-n-y – dobitnie przeliterowała dziewczynka, chwaląc się przy okazji nabytą niedawno umiejętnością.

Maurycy bez słowa wykluł się z pościeli i noga za nogą powlókł do łazienki. Wiedział, że nie ma sensu dyskutować. Mała miała rację – na świąteczne jarmarki zawsze chodzili razem. Z resztą nawet je lubił. Mama zwykle wpadała w amok zakupów i chętnie zgadzała się na „nabycie różnych dóbr materialnych po okazyjnych cenach”. Dopiero po powrocie do domu, kiedy sprawdzała zawartość swojego portfela zaczynała mieć wątpliwości, czy rzeczywiście „dobra” te były im potrzebne. Ale mama była podatna – jak sama mówiła – na świąteczną atmosferę i szybko przechodziła nad chwilą troski do porządku dziennego, albo raczej świątecznego.

Jarmark był w tym roku okazały, pewnie dlatego, że pogoda była naprawdę piękna, bo święta wypadały późno. Maurycy nawet nie wiedział, że aż tak późno mogą wypaść, bo ostatni raz zdarzyło się tak, gdy był jeszcze małym chłopcem. Wielkanoc obchodzona jest w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca, dlatego jej data jest ruchoma. Zawsze wypada między 22 marca a 25 kwietnia. Stąd i pogoda może być różna – od śniegu po lato. Tegoroczne święta zapowiadały się naprawdę ciepłe. Po placu w dużym nieładzie przechadzali się liczni klienci. Z zainteresowaniem przeglądali produkty oferowane na stoiskach. Duży hałas i wrzawa, duży ruch ale atmosfera już świąteczna. Widok jaskrawożółtych narcyzów zatopionych w gąszczu intensywnie zielonego bukszpanu przywodziło na myśl wiosenną radość i ciepło, które rozlewały się na ustach miłym uśmiechem. Wiosna to czas, kiedy natura odradza się po okresie mroku i uśpienia do nowego życia. Tak, jak chrześcijanin odradza się w Wielkanoc poprzez śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa, a przede wszystkim przez miłość Boga Ojca i jego Syna. Maurycy znał istotę religijną świąt. Był ministrantem. Co roku uczestniczył w obchodach Triduum Paschalnego, które rozpoczyna się w Wielki Czwartek mszą Wieczerzy Pańskiej. Potem brał udział w Liturgii Męki Pańskiej i adoracji Krzyża w Wielki Piątek, czuwał przy Grobie Pańskim w Wielką Sobotę, by ostatecznie dźwięcznym głosem dzwonków obwieścić Jego Zmartwychwstanie. Jego mama nie brała udziału w tych obchodach tak aktywnie. Święta spędzała raczej w spokoju i zadumie, unikając przepełnionych w tych dniach kościołów i czytając Pismo Św., by podczas niedzielnego śniadania rozkwitnąć nową siłą i radością. I o to śniadanie właśnie dziś na jarmarku troszczyła się najbardziej. Maurycy unikając tłumów kłębiących się przy kramach obserwował z daleka jak przegląda wszystkie rodzaje białych kiełbas, lustruje wzrokiem razowe chleby na zakwas na żurek, poszukuje najlepszego białego sera na sernik i najświeższych drożdży na wielkanocne baby. Na stole nie mogło przecież zabraknąć tradycyjnych potraw. Właśnie podczas tych oględzin niespodziewanie padła w ramiona jakiejś pani i obie serdecznie się ucałowały. Potem zaczęły ożywioną rozmowę, raz po raz potrącane i szturchane przez klientów próbujących dostać się do lady. Zorientowawszy się wkrótce, że utrudniają klientom zakupy, odsunęły się od kramu z wędlinami i ruszyły w stronę Maurycego.

– To mój syn – dokonała prezentacji mama. – Mam też córkę, ale gdzieś się zapodziała w tym tłumie.

Maurycy uściskał wyciągniętą dłoń i szarmancko się skłonił.

– Bożenka jest moją koleżanką ze szkoły. Nie widziałyśmy się wieki – wyjaśniła mama.

– Też mam córkę w Twoim wieku. Ma na imię… – nie zdążyła dokończyć pani Bożenka, bo nagle, jak z podziemi, wyrosła przed nią nastolatka i nie zwlekając przedstawiła się:

– Ewka – po czym przywitała się z mamą Maurycego, samym Maurycym i Renatką, która nadbiegła nieoczekiwanie widząc, że zaczyna się coś dziać nietypowego.

Ewka była szczupłą, wysoką blondynką. Filuterna grzywka opadała jej z dwoma kędziorkami po bokach na czoło, które dziewczyna odruchowo co jakiś czas zgarniała na bok. Duże, błyszczące, seledynowe oczy i wydatne usta rozciągnięte w szerokim uśmiechu nadawały jej twarzy wyraz ciągłej radości i afirmacji życia. Ubrana była w zwiewną bawełnianą sukienkę, czarną w białe grochy i sportowe buty. Już na pierwszy rzut oka widać była, że tryska nieskrępowaną energią.

– Kupiłam sobie nowy pistolet na wodę – pochwaliła się mamie – Paweł i Grzesiek nie mają szans. Irenka też na pewno się przygotowała – zaśmiała się przy tym szelmowsko.

– Ewcię rozpiera energia – pospieszyła z wyjaśnieniami koleżanka mamy. – Co roku wyjeżdżamy na święta do mojej siostry. Dzieciaki urządzają sobie tam prawdziwy Lany Poniedziałek. Na szczęście nas oszczędzają – dodała.

Maurycy zdziwił się nieco. Miał raczej osobowość „kontemplacyjną” – jak mawiała mama. Lany Poniedziałek kojarzył mu się raczej z łobuzami, którzy z wiadrami pełnymi wody szukają swoich ofiar na przystankach autobusowych. Sam nigdy nie brał w tym udziału. Wydawało mu się to głupie i niestosowne. I miał rację. A Ewka… Jego rozmyślanie przerwał szczebiot dziewczyny, która zauważyła nieukrywane zdziwienie na twarzy chłopca i spieszyła wyjaśnić, że jej też nie interesują głupie wybryki ulicznych terrorystów, ale małe wariactwo z kuzynostwem:

– To fajna zabawa. Każdy może się dołączyć i każdy może zrezygnować. To jego wybór. Ja to uwielbiam! Zwłaszcza jak jest tak ciepło. Nawet dziadek się z nami bawi. I jest naprawdę doświadczonym i groźnym przeciwnikiem. Dziadek to nawet mówi, że trzeba się w Poniedziałek Wielkanocny polewać, bo taka jest tradycja. To śmigus-dyngus. Kiedyś chłopi wychodzili tego dnia na pole i skrapiali je wodą święconą, żeby zapewnić swoim plonom deszcz latem. Potem chłopcy zaczęli polewać dziewczęta. Podobno najchętniej polewali te najładniejsze. Teraz my z Irenką polewamy chłopaków, chociaż wcale nie są ładni – znowu zachichotała Ewka.

– W takim razie to dziwne. To ty powinnaś być najbardziej mokra – niespodziewanie wypalił Maurycy i zaraz się zawstydził, bo zorientował się, że powiedział za dużo. Ta dziewczyna od razu zorientuje się, że mu się podoba. Ale taka była prawda, niestety. Maurycy sam nie wiedział dlaczego. Było w niej jednak coś urzekającego. Może ten śmiech, może ten niesforny kosmyk a może ta radość i energia, które tak wpisywały się w wiosenną aurę.

– Chodźcie, obejrzymy koszyczki na pisanki. Są naprawdę piękne – nie skomentowała Maurycowego tekstu Ewka i pociągnęła Renatkę za rękę w kierunku najbliższego stoiska, gdzie wśród różnych rozmiarów wiklinowych koszów krzątała się starsza pani. Chłopak poszedł za nimi.

– Są takie śliczne. Zwłaszcza ten jasnozłoty z półokręgami na otoku – dziewczyna wzięła jedną z plecionek do ręki.

– Do tego pasuje ta koronkowa serwetka. Ręcznie robiona. Na szydełku – doradzała ekspedientka – Albo ta beżowa z haftem angielskim.

– Moja prababcia też takie robiła – wtrącił się Maurycy – Zawsze jej używamy do święconki. To taka nasza wielkanocna tradycja. A sól i pieprz wsypujemy do kryształowego naczynka, które zostało po drugiej prababci. Co prawda ma ułamany uchwyt, ale mama mówi że trudno, że w ten sposób jest tak, jakby były z nami w święta – i znowu chłopak się zawstydził. Pomyślał, że „ta” dziewczyna uzna go za sentymentalnego mięczaka. Ale Ewka spojrzała na niego z uwagą i dodała:

– Moje prababcie jeszcze żyją. Babcia Janka robi przepiękne pisanki. Barwi je w wywarze z łupin cebuli na taki ciemno rdzawy kolor, a potem żyletką wyskrobuje różne wzory.

– A my z mamą kąpiemy jajka w barwnikach. I mają różne kolory – nawet różowy i fioletowy – dorzuciła Renatka.

– Te, które robi twoja prababcia to drapanki, a te, które ty robisz – starsza pani od koszyków wskazała palcem Renatkę – to kraszanki – wtrąciła. Jajka są symbolem nowego życia a te ozdobione miały zapewnić pomyślność i urodzaj – jeszcze zanim w Polsce zadomowiło się chrześcijaństwo. Teraz, kiedy święcimy je w Wielką Sobotę dodatkowo niosą radość i nadzieję związaną ze Zmartwychwstaniem.

– Ja nie święcę pisanek, nie wierzę w Boga – niespodziewanie odezwała się Ewka – Ale i tak je robię. Są takie piękne!

– I nie dzielisz się święconym jajkiem przed śniadaniem wielkanocnym? – nie mógł zrozumieć Maurycy.

– Nie, ale na śniadanie też jemy jajka. Najczęściej faszerowane pieczarkami. Pycha! – rozmarzyła się dziewczyna.

– I nie masz baranka cukrowego? – dopytywała Renatka

– Nie – już mniej pewnie dodała Ewka, trochę zbita z tropu, że jej towarzyszy tak zadziwiło jej wyznanie.

– Żałuj – nie przejęła się tym mała – Jest taki słodki.

– Ale symbolizuje Chrystusa Zmartwychwstałego – wyjaśnił Maurycy.

– I ty zjadasz taki symbol? – tym razem to Ewka się zadziwiła. – Mnie tata urządza poszukiwanie czekoladowych jajek. Pochodzi z Francji. Tam to bardzo popularna zabawa.

– Jak to? – oburzyła się Renata, bo zestawienie cukru z czekoladą, zdecydowanie wypadało na korzyść tego drugiego i dziewczynka zaczęła się zastanawiać, czy nie lepiej być jednak niewierzącą.

– To proste. Chowa czekoladowe jajka w różnych miejscach w mieszkaniu, a ja muszę je odszukać. Czasami podpowiada albo daje rymowane zagadki do rozwiązania. Też możecie tego spróbować – zachęcała Ewka, a Renata od razu pobiegła do mamy, żeby sprzedać jej podsunięty przez koleżankę pomysł. Miała przecież niepohamowaną ochotę na czekoladowe trofea.

Maurycy i Ewka zostali sami. Na chwilę zapadła krępująca cisza. Maurycy nie bardzo wiedział co zrobić. Chciał jeszcze pogadać z tą dziewczyną, pobyć z nią nawet po prostu, ale nie miał pomysłu jak pociągnąć dalej tę znajomość.

– Jak chcesz, to możesz zrobić Renacie niespodziankę i sam ukryć jajka. Daj mi swój numer telefonu to podeślę ci zagadki, które mi zrobił tata w tamtym roku.

– Super pomysł! – naprawdę ucieszył się chłopak i niekoniecznie dlatego, że sprawi siostrze radość. Chociaż to też. Najważniejsze jednak, że będzie miał z Ewką kontakt. Bo Ewka wygląda na naprawdę świetną dziewczynę. Zaraz po świętach, gdy już złapie trochę czasu po nabożeństwach Wielkiego Tygodnia, zaprosi ją na lody. Kto wie, może nawet pójdą razem na spacer do parku? Eee! Nie. Nic z tego nie będzie. Przecież tak się różnią. Pewnie będzie wolała iść na rower. „Dobra. Niech już będzie ten rower” – pomyślał Maurycy – „Na spacer pójdziemy innym razem”.

„Przytulanka”, Małgorzata Połeć-Rozbicka. Opowiadanie dla dzieci

Pani Justyna zdecydowanie nacisnęła klamkę, weszła do pokoju bliźniaków i z wprawą oceniła sytuację. No tak, będą duże kłopoty z domknięciem walizki Martyny, podczas gdy bagaż Mateusza świecił pustką.

– O dobrze, że jesteś mamo – zawołała dziewczynka, gdy tylko dostrzegła mamę. – Walizka już pełna, a ja jeszcze nie spakowałam Artura… – rozżaliła się Martyna.

– No chyba nie weźmiesz na zieloną szkołę Artura! – wykrzyknął Mateusz – Staniesz się pośmiewiskiem całej klasy.

Martynce zaszkliły się oczy i rozżalenie przeistoczyło się w prawdziwy żal.

– A dlaczego nie? – wtrąciła się mama. Wiedziała, jak bardzo Artur był ważny dla córeczki i nie chciała, aby ta uległa bezpodstawnym argumentom brata. Artur był ukochaną przytulanką Martyny, w której dziewczynka zakochała się, gdy miała dziewięć miesięcy. Już wtedy chętnie tarmosiła jego uszy i uwielbiała się do niego przytulać. W ciągu ośmioletniego życia Martynki przez jej ręce przewinęła się niezliczona ilość zabawek – lalek, samochodzików, klocków i innych pluszaków, ale dziewczynka zawsze pozostała wierna swojej przytulance, bez której nie potrafiła usnąć. Pani Justyna nie widziała nic zdrożnego ani wstydliwego w wyjeździe Artura na zieloną szkołę – poza tym tylko, że był on pokaźnych rozmiarów słoniem, a walizka Martyny, jak wiadomo, i tak się już nie domykała.

– Mamo, przecież to obciach! Nie tylko dla niej, ale i dla mnie. Chłopaki żyć mi nie dadzą, jak się dowiedzą, że moja siostra śpi ze słoniem. Zlituj się, nie pozwól jej! – nie dawał za wygraną Mateusz, podczas, gdy sama zainteresowana cichutko siedziała na łóżku, tuląc Artura i zupełnie nie wiedząc, co powinna zrobić.

– Mateuszku, zupełnie nie rozumiem w czym widzisz problem? Ty też się nie rozstajesz ze swoim pasiastym kamieniem – nie poddawała się mama.

– Pasiastym krzemieniem –doprecyzował Mateusz – I to zupełnie co innego. To minerał, a nie jakiś tam pluszak.

– Między twoim minerałem a pluszakiem Martynki nie ma właściwie żadnej różnicy – pani Justyna postanowiła przeanalizować temat w sposób naukowy – Znalazłeś swój kamień, kiedy miałeś trzy lata i całą rodziną pojechaliśmy do Bałtowa, żeby obejrzeć dinozaury. Pamiętasz? – mama rozpoczęła swój wywód. – Od razu uznałeś, że jest szczególny, schowałeś go do kieszeni i nie pozwoliłeś go nikomu dotykać. Stał się dla ciebie wartościowy. Jak myślisz dlaczego? – mama próbowała wciągnąć syna w dyskusję.

– Sam go znalazłem. Nigdy wcześniej takiego nie widziałem. A poza tym, przynosi mi szczęście – zaczął wyliczać Mateusz.

– No właśnie, dzięki temu, że go masz, czujesz się bezpieczny. On ci dodaje odwagi i wiary w siebie. Jest swego rodzaju amuletem. Przytulanka też w pewnym sensie nim jest. Tobie poczucia wartości dodaje kamień, a Martynce słoń Artur. I ty, i ona czujecie się ze swoimi amuletami silniejsi. Jeśli nadal uważasz, że Martyna powinna jechać bez Artura, ty też zostaw swój krzemień. Chętnie go przechowam – zaofiarowała się pani Justyna – Będę potrzebowała dużo szczęścia w tym tygodniu w pracy. Przyda mi się – kwaśno uśmiechnęła się mama, na myśl o tych „wszystkich wyzwaniach, którym chętnie stawi czoła”.

– Bez krzemienia nie jadę – Mateusz postawił sprawę twardo. – Nie jestem taki głupi. Ty dostaniesz awans, a mnie się wycieczka nie uda… A Martyna nie może sobie wziąć jakiejś bransoletki, albo naszyjnika? – nie rezygnował chłopiec – A nie tego puchatego wielkoluda? Że też mniejszej przytulanki nie mogła sobie wynaleźć. Taki wstyd! Przytulanki są dla maluchów! – utyskiwał nadal Mateusz.

– A wcale nieprawda! – sprzeciwiła się mama – Pierwsze przytulanki były właśnie przeznaczone dla dorosłych, chociaż nie do końca były przytulankami. Były poduszeczkami na igły do szycia w kształcie słonia. Wymyśliła je 150 lat temu Margarete Steiff. Była sparażliżowana wskutek choroby Heinego-Medina. Traktowała to jako swoje hobby, a to, co zrobiła sprzedawała swoim przyjaciołom. Dopiero, gdy ich dzieci zaczęły wykorzystywać je do zabawy, Margarete zaczęła je szyć w kształcie różnych zwierząt – psów, kotów i świnek.

– I misiów –dodała już nieco bardziej ożywiona Martynka, mając na względzie ulubionego pluszaka swojej przyjaciółki – Ale Artur jest jednak bardziej prawdziwą przytulanką, niż wszystkie inne, bo jest słoniem! – dziewczynka, ośmielona opowieścią mamy, zaczęła walczyć o swoje.

– No, w pewnym sensie tak, ale o tym, czy jakiś pluszak jest przytulanką, czy nie, decyduje to jaką ma dla nas wartość emocjonalną, a nie jego kształt. Prawdziwa przytulanka jest jednocześnie przyjacielem, pocieszycielem i powiernikiem. Jest ważna – tak, jak Artur dla ciebie. Nie musisz go Martynko zostawiać, jeśli nie chcesz… – pani Justyna dodała córce odwagi, z troską jednak pomyślała o miejscu dla Artura w walizce, a raczej o jego braku. Jej spojrzenie wychwycił Mateusz, szybko obliczył zyski i straty, i chociaż rachunek nie wypadał dla Artura na korzyść, to jednak wciąż zasnute łzami oczy Martyny przeważyły:

– Daj go. Spakuję go do swojej walizki. Ja mam dużo miejsca – powiedział do siostry.

– Naprawdę weźmiesz go dla mnie? – z niedowierzaniem upewniała się Martynka.

– Tylko mu jakąś obrożę załóż z napisem „Pluszak Martyny”, albo coś, żeby nie było, że to mój. – Mateusz bronił swojego męskiego wizerunku.

– Pójdę po wstążeczkę – zaofiarowała się mama wzruszona zachowaniem syna i wciąż nie wierząc w to, jak wspaniałe ma dzieci poszła przejrzeć szafę w poszukiwaniu kolorowej tasiemki. A tam, na najwyższej półce siedział z przetartym pyszczkiem, oklapniętym uszkiem i pękniętym szklanym oczkiem miś Barnaba. Pani Justyna pogłaskała go czule…

„Tłusty Czwartek”, Małgorzata Połeć-Rozbicka. Opowiadanie dla dzieci

Bartek lubił słodycze, lubił ciasta, a nade wszystko lubił pączki. Niestety z powodu lekkiej nadwagi, która znacząco wzrosła po bożonarodzeniowym obżarstwie, mama ograniczyła mu te wszystkie smakołyki. I to był największy problem Bartka.

Oczywiści mógł przecież zawsze coś „ukręcić” od kolegów w szkole, przy użyciu kieszonkowego w szkolnym sklepiku czy wybłagać u kochającej go nad życie babci. Ale nie chciał tego robić. Nie, bo kochał mamę, bo nie chciał sprawiać jej przykrości, bo nie chciał oszukiwać, no i… chciał dbać o formę. Taki właśnie był Bartek – naprawdę fajny chłopiec.

Gdzieś pod koniec stycznia, gdy głód słodyczy naprawdę zaczął mu dokuczać, a tęsknota za nimi stała się nie do zniesienia, w głowie Bartka pojawiła się zbawcza myśl. Tłusty Czwartek – jedyna i niepowtarzalna okazja, żeby najeść się pączków za wszystkie czasy. Zaraz po tym, gdy zajaśniała, Bartek pobiegło do kuchennego kalendarza i zaczął gorączkowo sprawdzać, kiedy ten wymarzony dzień nadejdzie, ale niestety nie znalazł takiej informacji. Skorzystał z aplikacji „Kalendarz” na swoim smartfonie, ale i tu również niczego nie znalazł. Pozostało więc jedyne i niezastąpione źródło informacji – babcia. Kiedy następnego dnia babcia, jak zwykle, odbierała go ze szkoły, by zaprowadzić do siebie i poczęstować pysznym domowym obiadem, Bartek od razu przeszedł do rzeczy:

– Babciu, a kiedy jest Tłusty Czwartek? – zapytał.

– Oho! Widzę, że pączki Ci się marzą – zgadła babcia. – Niestety musisz jeszcze trochę poczekać. Za trzy tygodnie dopiero.

– Tak długo?! – jęknął chłopiec. – Wydawało mi się, że jakoś już teraz, na początku lutego.

– Na początku lutego był w tamtym roku. W tym jest pod koniec – wyjaśniła babcia.

– To niesprawiedliwe – skwitował Bartek. – Nie można sobie tak po prostu zmieniać daty świąt.

– Tak jest od zawsze – zapewniła babcia i rozpoczęła udzielanie dalszych wyjaśnień. – Termin Tłustego Czwartku uzależniony jest od Wielkanocy, dlatego jego data co roku się zmienia. To święto ruchome, jednym słowem – to ostatni czwartek przed Wielkim Postem. W pewnym sensie jego tradycja też się z nim wiąże. Zjadanie niezliczonej ilości pączków to rodzaj pożegnania z tłustymi smakołykami przed okresem kulinarnych wyrzeczeń.

„Skąd ta babcia to wie?”– zaczął zastanawiać się w myślach Bartek. „Nieważne! Ważne, że na pewno pączki kupi…” – przyjemnie zakończył swoje rozmyślania chłopiec. Nie zakończyła ich natomiast babcia, która zaczęła snuć je na głos:

– Pewnie miało to również i swoje gospodarskie uzasadnienie. Przed okresem postnym warto było się pozbyć ze spiżarni zapasów tłuszczu, jaj, cukru i owoców…

– To może ty też byś się swoich pozbyła? – postanowił skorzystać z okazji Bartek, a babcia, jakby czytając mu w myślach, zaraz dodała:

– A wiesz, że pierwsze polskie pączki wcale nie były słodkie? Wypiekano je z ciasta chlebowego i nadziewano słoniną. Dopiero w XVI wieku, czyli dopiero 500 lat temu zaczęto je wyrabiać na słodko.

– Wolę tę wersję – od razu zastrzegł wnuczek, na wypadek, gdyby babcia miała zamiar nawiązać do początków tradycji.

I tak oto wiedza Bartka o Tłustym Czwartku zaczęła się powiększać. Trochę powiedziała mu babcia, trochę pani w szkole, trochę wysłuchał w telewizji, ale zawsze kolekcjonował tę wiedzę i liczył dni do momentu, w którym będzie mógł się wreszcie oddać słodkiej uczcie. Dowiedział się też, że zwyczaj ten pochodzić może jeszcze z czasów starożytnych, kiedy w ostatni tydzień karnawału organizowano obfite uczty, a jedzeniem tłustych potraw świętowano odejście zimy i że swoistą odmianą obchodów Tłustego Czwartku jest podkrakowski Comber. I jest to historia niezwykle ciekawa, bo wiąże się z osobą burmistrza Combra, który był bardzo nieprzyjazny krakowskim przekupkom. Burmistrz zmarł nagle w ostatni czwartek przed Wielkim Postem. Na wieść o jego śmierci rozradowane kobiety urządziły na rynku huczną zabawę, która z czasem stała się dorocznym zwyczajem krakowskim. I do tej pory w Krakowie podaje się na stoły w tym dniu nie tylko pączki, ale również wątrobianki, ozory wędzone, kasze ze skwarkami i kapustę ze słoniną. Chociaż Bartek akurat bardzo się w tym miejscu cieszył, że mieszka w Warszawie.

Tłusty Czwartek nareszcie nadszedł i gdy tylko Bartek, zaraz po przebudzeniu, uświadomił to sobie, z werwą wyskoczył z łóżka, odprawił poranną toaletę i poszedł do kuchni, gdzie sprytnie ominął zjedzenie pierwszego śniadania, żeby w brzuchu zostało więcej miejsca na upragnione pączki. Niestety, wtedy jeszcze nie zdawał sobie sprawy, jak okrutnego figla spłata mu los…

Zaczęło się już na pierwszej przerwie. Gdy tylko pani oznajmiła, że jej podopieczni mogą opuścić klasę, Bartek pędem pobiegł na pierwsze piętro i ustawił się w lawinowo rosnącej kolejce do sklepiku. Gdy tłumy przed ladą rosły, chłopiec cieszył się ze swojej przezorności i wsłuchiwał w dźwięk pobrzękujących monet w kieszeni. Nie musiał, tak jak jego koledzy i koleżanki wyjmować po dzwonku pieniędzy z plecaka, zrobił to wcześniej. Miał plan i ten plan miał za chwilę się zrealizować, bo oto nadchodziła już jego kolej. Bartek podał odliczoną kwotę, a sprzedawca w zamian podsunął mu zapakowany w serwetkę pączek. Bartek Zwycięzca wyplątał się z tłumu oczekujących i ruszył w stronę klasy, mając zamiar delektować się smakołykiem w skupieniu. Spotkał jednak Zuzię. A Zuzia, cóż, najwspanialsza dziewczyna w klasie – najładniejsza i najfajniejsza, taka, która i pogada, i pożartuje, i pocieszy… I Zuzia mruga tymi swoimi niebieskimi oczyma z długimi rzęsami, uśmiecha się, pokazując ząbki jak perełki i robi smutną minkę:

– Ale masz fajnie Bartek! Udało ci się! Ja już nie zdążę kupić przed lekcją – dziewczynka jest szczerze zawiedziona, a Bartek, cóż, dżentelmen, rycerz, spiderman, sam nawet o tym nie wiedząc, wyciąga rękę z pączkiem ku Zuzi i niedbale mówi, przeciągając samogłoski:

– Proszę! To dla Ciebie.

I „Żegnaj pączku!”, ale to już tylko w myślach.

Druga przerwa znowu zaczęła się podobnie. Biegnie Bartek do sklepiku, pobrzękuje monetami, ustawia się w kolejce, kupuje pączka, wyślizguje się z tłumu i rusza schodami do klasy na piętro. I znowu pech! Z góry zbiega Grzesiek, Janek i Staś, też pewnie po pączki i tak się spieszą, że nie widzą Bartka, wpadają na niego tak, że aż chłopiec traci równowagę. Łapie się więc w ostatniej chwili za poręcz i ratuje przed nieuchronnym upadkiem, ale wypuszcza pączka z ręki, który turla się po schodach i spada stopień po stopniu, aż wreszcie kończy swoją drogę ku przeznaczeniu pod butem pana Pawła od muzyki i zostaje mokrą plamą. I znowu „Żegnaj pączku!” kołacze się Bartkowi po głowie.

Kolejna przerwa zaczyna się tak samo, ale „skończy się inaczej!” – postanawia Bartek. Tym razem bowiem, nauczony doświadczeniem, zamierza zjeść smakołyk na miejscu, w kąciku między sklepikiem i biblioteką, żeby nie narażać się na nieprzewidziane kłopoty. Znowu Bartek ustawia się w kolejce, szykuje odliczoną kwotę i czeka na swoją kolej. Kiedy jednak znajduje się już przy ladzie z przerażeniem widzi, że zostały tylko dwa pączki. Przed nim na szczęście stoi tylko Albert z czwartej klasy, ale on niestety nie ma umiarkowania w jedzeniu i kupuje od razu dwa.

– Przykro mi! – mówi sprzedawca – Pączki się skończyły. Może chcesz lizaka? – pyta.

Ale Bartek nie chce lizaka. Tłusty Czwartek usprawiedliwia tylko jedzenie pączków, a nie innych słodyczy.

– Nie, dziękuje! – odpowiada zrezygnowany i znowu żegna się z pączkiem. Tym razem na dłużej.

Została już tylko ostatnia nadzieja. Babcia. Jeśli nie ona, to nic – kalkuluje chłopiec. W domu nie ma już na co liczyć – co, jak co, ale mama to już go pączkiem nie nakarmi na pewno.

Ale u Babci też niepowodzenie! Babcia kupiła wprawdzie pączka dla wnuczka, ale przestrzeżona zapewne przez mamę – jednego. I ten jeden pączek cierpliwie czekał na talerzyku w różyczki na Bartka, aż ten zje obiad. Kiedy jednak przyszła na niego kolej i Bartek chwycił go w rękę, by łakomie zanurzyć w nim zęby, do kuchni wpadł, zwabiony jego zapachem, Dziamgot – babciny pies – gończy polski, łakomczuch nad łakomczuchy, który sprawnie uniósł się na tylne łapy i jednym kłapnięciem chciwej paszczy połknął pączka w całości, cudem naprawdę zostawiając palce Bartka nienaruszone. A Bartka to już nawet nie zdziwiło, bo jak pech, to pech i powiedział tylko Dziamgotowi „Smacznego”, co właściwie było zbyteczne, bo pies już nawet skończył się oblizywać.

I tak oto dobiegał końca Tłusty Czwartek i ku końcowi zmierza ta opowieść, która z powodzeniem mogłaby nosić tytuł „Żegnaj pączku!”, gdyby nie to, że życie Bartka cudem się odmieniło, gdy wrócił do domu. Bo oto mama stawia po kolacji na stole pudełko z cukierni z pączkami, z których każdy rumiany, każdy polukrowany i każdy z nadzieniem różanym w środku, a mama wesoło się tłumaczy:

– No co? Dziś Tłusty Czwartek! Nie chcecie pączków?!

„Bal karnawałowy”, Małgorzata Połeć-Rozbicka. Opowiadanie dla dzieci

– Tak się cieszę! To już jutro! – piszczała Lidka, gdy tylko zabrzmiał dzwonek po ostatniej lekcji – Ale będzie fajnie! – dziewczynka skakała trzymając koleżankę za ręce. – Za kogo się przebierasz?

– Nie wiem jeszcze – odpowiedziała Anita z dużo mniejszym entuzjazmem. – I wcale nie wiem, czy będzie tak fajnie, będzie głośno, ciasno i Jurek będzie mi dokuczał.

– Oj, Anita, ty zawsze marudzisz! Zobaczysz, będzie zabawa!

– Zabawa niekoniecznie, ale na pewno będzie się działo. A ty jaki masz kostium?

– Barbie Muszkieterka. Mówię ci, będę miała taki fajny kapelusz, wiesz – taki z dużym rondem i piórami. Sukienkę będę miała niebieską, babcia mi skróciła tę z przebrania księżniczki, którą miałam w tamtym roku, ale kapelusz niestety będzie czarny, bo mama nigdzie nie mogła dostać niebieskiego, trochę nie pasuje, ale co tam. Kaśka powiedziała, że mi pióra chociaż tryśnie sprayem na niebiesko. Też będzie super! Nie?

– Cieszę się, że się cieszysz. Chociaż zupełnie nie wiem, po co się przebierać. Dyskoteka jak każda inna. O co takie halo? – zastanawiała się Anita.

– Żadna dyskoteka, tylko bal karnawałowy. A karnawał to najradośniejszy okres w roku – trzeba się cieszyć, tańczyć, śpiewać i koniecznie przebierać. Bo dawno temu ludzie wierzyli, że w ostatnie dni karnawału po świecie chodzi kusy, czyli diabeł i porywa ludzi, więc żeby go zmylić trzeba robić wrażenie, że jest się kimś innym. Dlatego ja będę Barbie Muszkieterką, Wojtek – smokiem, Adam – zombie. A ty? – Lidka próbowała przekonać przyjaciółkę do idei dobrej zabawy.

– Sama nie wiem, mama podsuwała mi kilka pomysłów, ale chyba żaden nie jest fajny… – powiedziała zmartwiona Anita, bo to, co dla Lidki było źródłem radości, dla niej było tylko troską.

– A co ci proponowała? – nie poddawała się dziewczynka. Za wszelką cenę chciała wlać choć trochę zapału w serce koleżanki przed jutrzejszym szkolnym balem karnawałowym.

– Księżniczka, biedronka, kucharka, wróżka, dżokejka i takie tam… – Anita nadal nie dawała się rozruszać.

– Ale dżokejka to fantastyczny pomysł! – radośnie wykrzyknęła przyjaciółka. – Przecież uwielbiasz konie i uczysz się na nich jeździć. I masz już dużo rzeczy do przebrania – wysokie czarne buty do jazdy i toczek. Super! Wiesz?! Mam pomysł. Dam ci moje białe rurki, włożysz białą bluzkę i będziesz dżokejką jak z obrazka. Ale będzie ekstra! Pożycz jeszcze od pani Agnieszki ten długi, cienki patyk, nie pamiętam jak się nazywa, co się nim konia dotyka, żeby szybciej jechał…

– Szpicruta – wtrąciła Anita – ale pani Agnieszka mi go nie pożyczy, bo ciągle go potrzebuje.

-Co ty! Jak poprosisz, to na pewno jeden dzień jakoś bez niej wytrzyma. – zarażała optymizmem Lidka.

– No nie wiem…

Każda inna osoba pewnie już by się poddała, bo ile można wysłuchiwać skarg, zażaleń i powątpiewań. Ale nie Lidka. Lidka zawsze się wszystkim cieszyła, we wszystkim zawsze znalazła dobre strony i lubiła się śmiać. Lubiła też, gdy śmiali się inni. Nie ustępowała więc i walczyła o radość na twarzy przyjaciółki do końca.

– Chodźmy do mnie. Kaśka już pewnie wróciła ze szkoły. Może coś jeszcze wymyśli – niezmordowana dziewczynka ciągle pracowała nad udanym balem karnawałowym.

Kaśka rzeczywiście była już w domu. Leniwie przeglądała podręcznik do wiedzy o kulturze, wierząc, że w ten sposób przygotuje się do jutrzejszego sprawdzianu i tylko czekała na okazję, by odłożyć to zajęcie na później. Gdy tylko nadarzyła się okazja, w postaci niezbędnej wręcz pomocy w przygotowaniach do balu karnawałowego, natychmiast z niej skorzystała. Tym bardziej, że pozostawało to w wyraźnym związku z tym, czego właśnie próbowała się nauczyć: „Tradycja balów karnawałowych nie jest do końca jasna. Najczęściej jej korzeni historycy kultury doszukują się w starożytności, w obchodach z okazji obniżenia się wód Nilu w starożytnym Egipcie, w kulcie greckiego boga Dionizosa lub rzymskiego Saturna. Inni uważają, że dzisiejsza forma karnawału może wywodzić się ze średniowiecznych tradycji chłopskich, kiedy to skakano i tańczono przy ognisku, a im doskonalsze były te popisy, tym bogatsze miały być najbliższe plony. Pierwsza wzmianka o karnawale pochodzi z roku 1094 i dotyczy karnawału weneckiego. W tamtych czasach karnawałowe szaleństwa miały wielkie znaczenie dla chrześcijan, co wiązało się z „carne vale”, czyli „pożegnaniem mięsa” przed zbliżającym się Wielkim Postem. Do Polski zwyczaj ten przywędrował z Włoch wraz z królową Boną. Z tłumaczenia z włoskiego słowa „carnavale”, czyli rozstania z mięsem, został nazwany mięsopustem. Bardzo szybko przeszczepione na nasz grunt europejskie zabawy karnawałowe nabrały swoistego charakteru, zgodnie z polskimi tradycjami i obyczajami. Zgodnie z tym staropolski karnawał był hałaśliwy, wesoły i gwarny. W miastach odbywały się wystawne karnawałowe uczty, bale i zabawy, które stanowiły też doskonałą okazję dla młodzieży rozpoczynającej dorosłe życie do poszukiwania męża lub żony.” Ale bal karnawałowy jest jednak znacznie bardziej pociągający w praktyce. Kaśka jednak zamiast balu miała jutro klasówkę…

– Dżokejka, mówicie – dziewczyna zaczęła się zastanawiać – Twoje białe rurki rzeczywiście będą idealne – zwróciła się do siostry – Ale przydałaby się marynarka, ciemna najlepiej – Kaśka snuła własną wizję i w poszukiwaniu koncepcji ruszyła w stronę swojego pokoju. W tym czasie Anita wciągała już przyniesione przez Lidkę spodnie. Były trochę za krótkie, ale w długich jeździeckich butach nie będzie tego widać. Po chwili wróciła Kaśka, niosąc granatową marynarkę od swojego szkolnego mundurka.

– Przymierz to – podała ubranie koleżance siostry – jesteś wysoka jak na swój wiek, zupełnie odwrotnie niż ja. Powinna prawie pasować – powiedziała Kaśka i zaczęła podwijać pod spód rękawy. Anita wyglądała naprawdę imponująco. Gdy strój dopełnią buty i toczek, przebranie będzie skomponowane idealnie. Dziewczynka przejrzała się w lustrze i Lidce zdawało się, że przez chwilę widziała błysk w oku przyjaciółki. Czyżby się wreszcie udało?

– No! Całkiem fajnie! Może być… – powiedziała Anita, a to oznaczało, że dziewczynka jest naprawdę wreszcie zadowolona. Swojemu szczęściu można przecież dawać wyraz w różny sposób…

– Całkiem do przyjęcia! – zaczęła ją ze śmiechem przedrzeźniać Lidka i zaraz dodała:

– Dla mnie bomba!

„O zachowaniu się przy stole”. Opowiadanie dla dzieci. Małgorzata Połeć-Rozbicka

O zachowaniu się przy stole, Małgorzata Połeć-Rozbicka

Michalina pieczołowicie składała serwetki w kolorze ciemnej jagody w fantazyjne żagle i ustawiała je na talerzykach. Tata kończył właśnie przyrządzać sos balsamiczny do wieprzowych roladek, a w piekarniku dopiekały się, w towarzystwie ziół prowansalskich, ziemniaczki francuskie. Każdy weekend u taty zawsze rozpoczynał się przepysznym obiadem. Tata – miłośnik kulinariów, mistrz kuchni i zawodowy kucharz z wielką troską dbał o podniebienia swoich dzieci i uczył ich od zawsze sztuki delektowania się posiłkiem – jedzenie nie tylko miało być smaczne, ale i ze smakiem powinno być podane. Michalina ostatni raz rzuciła okiem na stół w jadalni. Czegoś jeszcze jej brakowało.

– Już wiem! Gdzie masz świeczki? – zapytała tatę.

– W kredensie, na drugiej półce od góry, a w prawej szufladzie są te do podgrzewacza – odpowiedział tata, próbując przekrzyczeć jednostajny szum elektrycznego okapu.

Dziewczynka wyjęła z kuchennej szafki szklaną miskę, nalała do niej wody i włożyła kilka świeczek w aluminiowych osłonkach, które natychmiast zaczęły wolniutko żeglować po ograniczonej powierzchni. Potem zerwała kilka płatków z kwiatu storczyka, kończącego swój żywot na parapecie okiennym i delikatnie ułożyła je na powierzchni wody. Stół był już udekorowany wspaniale. Brakowało tylko Leona, który właśnie powinien kończyć swój trening piłkarski. Tata już nawet zaczynał się niepokoić, że obiad wystygnie, ale na szczęście w korytarzu rozległ się głos dzwonka. Oboje wybiegli do przedpokoju, Michasia przekręciła zasuwkę i w drzwiach stanęli Leon z mamą. Chłopiec wbiegł do środka i rzucił się tacie na szyję.

– Bawcie się dobrze u taty! Pamiętajcie o myciu zębów! – powiedziała mama na pożegnanie, a w zamian dzieci dały jej soczystego buziaka. – Pa, pa! – zawołała już z piętra niżej.

– Myjcie ręce i siadajcie do stołu! – powiedział tata, zamykając za nią drzwi. – Dziś na deser – niespodzianka. Lepiej się pospieszcie.

Obietnica poobiednich słodkości zadziałała. Dzieci po chwili siedziały już przy stole, a tata podawał na półmisku gorące danie. Pachniało wspaniale, aż ślinka ciekła. Chłopiec niecierpliwie wiercił się na krześle, machając nogami we wszystkich możliwych kierunkach, sprzedając co chwilę przypadkowego kopniaka starszej siostrze. A ta straciła wreszcie cierpliwość:

– Leonie, siedź spokojnie! Jak ty się zachowujesz przy stole?

– Michasia ma rację. Usiądź porządnie, oprzyj ręce nadgarstkami o krawędź stołu i poczekaj, aż wszyscy zaczniemy jeść – zwrócił uwagę tata, bo syn już zabierał się do nakładania sobie posiłku. – To nieładnie zaczynać posiłek samemu. Poczekaj chwilę, aż wszystko przygotuję i do was dołączę.

Leon niezbyt chętnie, ale jednak, przyjął pozycję zasugerowaną przez ojca. Na szczęście nie musiał długo czekać, bo nie wiadomo ile jeszcze by wytrzymał i wokół stołu zasiedli już wszyscy domownicy.

– Tato! Jak to pięknie wygląda i cudownie pachnie! – dziewczynka upajała się widokiem pieczonych ziemniaczków, ozdobionych listkami świeżej bazylii.

– Mam nadzieję, że tak samo będzie smakować! – tata wyraźnie się ucieszył, że jego starania zostały docenione – Jedzmy, bo wystygnie – i już zamierzał podać córce półmisek, żeby wybrała dla siebie kawałek mięsa, gdy niespodziewanie wylądowała na nim ręka Leona i porwała smakowity kąsek.

– Leoś?! – wyraziła swoje niezadowolenie siostra.

-No co? Głodny jestem! – tłumaczył się chłopiec.

– Synku – zaczął tata, a to oznaczało, że za chwile zacznie się dłuższy wykład – sztućców używali już ludzie pierwotni, a ty w XXI wieku nie możesz?

– Jak to? – zainteresował się chłopiec – Naprawdę! Przecież oni tylko biegali z dzidami, polowali na mamuty i zbierali nasionka w lesie.

– A sztućce mieli! – zapewnił tata – I wcale nie zmyślam. Archeolodzy już w wykopaliskach sprzed tysięcy lat znajdowali czerpaki do płynów, z których ludzie pili wodę, podnosząc je wprost do ust. To był taki prototyp łyżki. Łyżka była pierwszym sztućcem, czyli przyrządem wykorzystywanym przez ludzi do jedzenia pokarmów.

– No właśnie. A Michasia nie podała łyżek! – Leon dalej się bronił.

– Do łyżek zaraz potem dołączyły noże, które zaczęły pomagać w porcjowaniu mięsa, a noże dały początek widelcom – wyjaśniał prywatny znawca kuchni.

– Widelce pochodzą od noży? – zdziwiła się tym razem córka. – Aż trudno w to uwierzyć.

– Wyobraź sobie – tata namawiał, by poszła za tropem ludzkiej myśli – niewielki kawałek mięsa, nadziany na ostrze, był idealną porcją, którą wygodnie można było dostarczyć do ust. Stąd właśnie wziął się widelec – ostry szpikulec, na którym znakomicie trzymają się niewielkie porcje pokarmu.

– A z czego niby robili te sztućce, jak nie znali jeszcze stali? – wietrzył podstęp Leon. Ale tata był przygotowany na takie pytanie:

– Pierwotnie sztućce były drewniane, w XVI wieku płatnerze zaczęli je wykonywać z metalu: z miedzi, cynku, srebra. W Polsce pierwszy słynny, przepięknie zdobiony, zestaw sztućców zakupił Wacław Potocki.

– Ojej! Nasz pra-, pra-, pra-, pradziadek – ucieszyła się Michalina.

– Nie – roześmiał się tata – to tylko zbieżność nazwisk. Ale porządne zachowanie przy stole dotyczy wszystkich.

– Ale po co? – nie mógł się pogodzić z koniecznością posiadania dobrych manier chłopiec.

– To kwestia kultury i higieny – cierpliwie tłumaczył tata – kiedy bierzesz z półmiska jedzenie ręką, dotykasz nią też pozostałych porcji, które wkrótce weźmie ktoś inny. Myślę, że i ty nie chciałbyś jeść kawałka mięsa, które ktoś dotykał swoim palcem – czasami brudnym, czasami obślinionym… – odwołał się do niezbyt estetycznych obrazów, które jednak podziałały:

– Fuj! – wykrzyknął Leon, a Michalina dołączyła do niego i zaprotestowała:

– Tato!!! To obrzydliwe! Przy jedzeniu nie mówi się takich rzeczy.

– No tak, to prawda – zgodził się tata i od razu przypomniał delikatnie synowi – nie mówi się też z pełną buzią i zamyka się usta podczas rozgryzania.

Ale chłopiec w ogóle nie przejął się kierowaną do niego uwagą. Podniósł się i raźno wyciągnął rękę po solniczkę, stojącą na drugim krańcu stołu, trafiając mankietem koszuli dokładnie między usta siostry, a kawałek roladki wieprzowej na widelcu, którą ta za chwilę miała zamiar połknąć. Efekt zdarzenia nikomu się nie spodobał: ani Leonowi, którego rękaw koszuli nieuchronnie się pobrudził, ani Michasi, która straciła swój pokarm w pół drogi, a usta już miała otwarte, ani tacie, którego T-shirt z nadrukiem ulubionego zespołu przyjął na siebie kilka kropel, rozchlapanego przez upadającą roladkę, sosu.

– A przecież mogłam ci podać – skwitowała dziewczynka – wystarczyło poprosić…

– Tę lekcję Leosiu, chyba zapamiętasz. Od stołu się nie wstaje i nie sięga się przez niego ręką, żeby wziąć coś, czego potrzebujesz. Wystarczy grzecznie poprosić sąsiada. Na pewno chętnie ci pomoże – rozpoczął kolejny wykład tata. Nic więc dziwnego, że Leon skrzywił się i naburmuszył. Ojciec jednak czujnie to zauważył i żeby nie psuć, miło zapowiadającego się weekendu, szybko dodał:

– Nic się nie stało! Człowiek uczy się na błędach!

I w tym momencie jego widelec z brzękiem dotknął kuchennej podłogi.

– O, kurczę! – poskarżył się tata.

– A czasami coś się po prostu zrobi przypadkiem… – wziął Leon należny mu odwet, za wszystkie wcześniejsze strofowania i pouczenia – i wtedy wystarczy przeprosić!

– Przepraszam! – zreflektował się tata.

– Naprawdę, nie ma problemu! Nie przejmuj się tym, proszę! – z nutą nonszalancji odpowiedział chłopak i to zachowanie, zgodne z etykietą, sprawiło mu nagle wielką przyjemność.